Patogen mikroorganizmler adam bedenine girip, ýokançlyklara we hatda ýokanç kesellere ýa-da patogenlere sebäp bolup bilýän mikroorganizmlerdir.Patogenleriň arasynda bakteriýalar we wiruslar iň zyýanlydyr.

Fectionokanç, adam keseliniň we ölüminiň esasy sebäplerinden biridir.20-nji asyryň başynda mikroblara garşy dermanlaryň tapylmagy häzirki zaman lukmançylygyny üýtgedip, adamlara ýokançlyklara garşy göreşmek üçin “ýarag” berdi, şeýle hem operasiýa, organ transplantasiýasy we rak keselini bejermek mümkinçiligini berdi.Şeýle-de bolsa, wiruslar, bakteriýalar, kömelekler we beýleki mikroorganizmler ýaly ýokanç keselleri döredýän patogenleriň köp görnüşi bar.Dürli keselleriň diagnozyny we bejergisini gowulandyrmak we adamlaryň saglygyny goramak üçin

Saglyk has takyk we çalt kliniki synag usullaryny talap edýär.Mikrobiologiki kesgitleme tehnologiýalary haýsylar?

01 Adaty kesgitleme usuly

Patogen mikroorganizmleri adaty ýüze çykarmak prosesinde olaryň köpüsine reňklenmeli, medeniýetli bolmaly we dürli esasda mikroorganizmleriň ýüze çykarylmagy we ýüze çykarylyş gymmaty ýokary bolmagy üçin biologiki kesgitleme şu esasda amala aşyrylmalydyr.Adaty kesgitleme usullary, esasan, mikroskopiýa, aýralyk medeniýeti we biohimiki reaksiýa we dokuma öýjük medeniýeti.

1 Mikroskopiýa

Patogen mikroorganizmleriň ululygy az we köpüsi reňksiz we dury.Olary boýalandan soň, mikroskopyň kömegi bilen ululyklaryny, görnüşini, tertibi we ş.m. synlamak üçin ulanylyp bilner.Göni reňkli mikroskopiki gözden geçirmek ýönekeý we çalt bolup, irki deslapky diagnoz üçin gonokokk ýokançlygy, Mikobakteriýa inçekeseli, spiroshet ýokançlygy we ş.m. ýaly ýörite görnüşli patogen mikrob ýokançlyklaryna degişlidir.Göni fotomikroskopiki gözden geçiriş usuly has çaltdyr we ýörite görnüşli patogenleri wizual gözden geçirmek üçin ulanylyp bilner.Specialörite gurallary we enjamlary talap etmeýär.Esasy laboratoriýalarda henizem patogen mikroorganizmleri ýüze çykarmagyň örän möhüm serişdesidir.

2 Aýralyk medeniýeti we biohimiki reaksiýa

Aýralyk medeniýeti esasan bakteriýalaryň köp görnüşi bolanda ulanylýar we olaryň biri aýrylmaly.Köplenç tüýkürikde, zyňyndylarda, ganda, beden suwuklyklarynda we ş.m. ulanylýar. Bakteriýalar uzak wagtlap köpelýär we köpelýär, bu synag usuly belli bir wagt talap edýär.Toparlarda gaýtadan işlenip bilinmez, şonuň üçin lukmançylyk pudagy adaty okuw usullaryny gowulandyrmak we kesgitlemegiň takyklygyny ýokarlandyrmak üçin awtomatiki okuw we kesgitleýiş enjamlaryny ulanyp, bu barada gözleg işlerini dowam etdirdi.

3 Dokma öýjük medeniýeti

Dokma öýjüklerine esasan hlamidiýa, wiruslar we rickettsiae girýär.Dürli patogenlerdäki dokuma öýjükleriniň görnüşleri dürli-dürli bolansoň, dokumalar patogen mikroorganizmlerden aýrylandan soň, janly öýjükler subkultura bilen ösdürilmelidir.Ösümlik patogen üýtgemelerini mümkin boldugyça azaltmak üçin ösdürilip ýetişdirilýän patogen mikroorganizmler dokuma öýjüklerine sanjym edilýär.Mundan başga-da, dokuma öýjüklerini ösdürip ýetişdirmekde patogen mikroorganizmler gönüden-göni duýgur haýwanlara sanjym edilip bilner, soňra patogenleriň häsiýetleri haýwanlaryň dokumalarynyň we organlarynyň üýtgemegine görä synag edilip bilner.

02 Genetiki synag tehnologiýasy

Dünýäde lukmançylyk tehnologiýasynyň derejesiniň yzygiderli gowulaşmagy bilen, patogen mikroorganizmleri netijeli kesgitläp bilýän molekulýar biologiki kesgitleme tehnologiýasynyň ösüşi we ösüşi, adaty ýüze çykarmak prosesinde daşarky morfologiki we fiziologiki aýratynlyklaryň ulanylyşynyň häzirki ýagdaýyny gowulaşdyryp biler we özboluşly genleri ulanyp biler. Bölek yzygiderliligi patogen mikroorganizmleriň görnüşlerini kesgitleýär, şonuň üçin genetiki synag tehnologiýasy kliniki lukmançylyk synaglarynda giňden ulanylýar.

1 Polimeraza zynjyryň reaksiýasy (PCR)

Polimeraza zynjyrly reaksiýa (Polimeraza zynjyr reaksiýasy, PCR) witroda näbelli bir bölekde synag ediljek gen bölekleriniň az mukdaryny ugrukdyrmak we güýçlendirmek üçin belli oligonukleotid primerlerini ulanýan usuldyr.PCR synagdan geçiriljek geni güýçlendirip bilýändigi sebäpli, patogen ýokançlygynyň irki diagnozy üçin has amatlydyr, ýöne desgalar anyk bolmasa, ýalan pozitiwlere sebäp bolup biler.PCR tehnologiýasy soňky 20 ýylda çalt ösdi we ygtybarlylygy gen güýçlendirilmeginden gen klonlaşdyrylyşyna we üýtgemegine we genetiki derňewine çenli kem-kemden gowulaşdy.Bu usul, şeýle hem bu epidemiýada täze koronawirusy ýüze çykarmagyň esasy usulydyr.

Foregene, Angliýada, Braziliýada, Günorta Afrikada we Hindistanda adaty 2 geni, 3 geni we wariantlary, B.1.1.7 nesil (Angliýa), B.1.351 nesil (ZA), B.1.617 nesil (IND) we P.1 nesil (BR) kesgitlemek üçin göni PCR tehnologiýasy esasynda RT-PCR toplumyny döretdi.

2 Gen çip tehnologiýasy

Gen çip tehnologiýasy, ýokary tizlikli robot ýa-da in-situ sintezi arkaly belli bir tertipde ýa-da tertipde membranalar we aýna listler ýaly gaty ýüzlere DNK böleklerini birikdirmek üçin mikroarraý tehnologiýasyny ulanmagy aňladýar.Izotoplar ýa-da floresan bilen belgilenen DNK gözlegleri we esasy goşmaça gibridizasiýa ýörelgesiniň kömegi bilen geni aňlatmak we gözegçilik ýaly köp sanly gözleg usullary geçirildi.Patogen mikroorganizmleriň diagnozyna gen çip tehnologiýasynyň ulanylmagy diagnoz wagtyny ep-esli gysgaldyp biler.Şol bir wagtyň özünde, kliniki dermanlara salgylanma bermek üçin patogeniň neşe garşylygy, haýsy dermanlara garşylygy we haýsy dermanlara duýgurlygy barlygyny hem kesgitläp biler.Şeýle-de bolsa, bu tehnologiýanyň önümçilik bahasy birneme ýokary we çip tapmagyň duýgurlygyny ýokarlandyrmaly.Şonuň üçin bu tehnologiýa henizem laboratoriýa gözleglerinde ulanylýar we kliniki tejribede giňden ulanylmaýar.

3 Nuklein kislotasynyň gibridizasiýa tehnologiýasy

Nuklein kislotasynyň gibridizasiýasy, patogen mikroorganizmleriň goşmaça yzygiderliligi bolan nukleotidleriň bir hatary öýjüklerde birleşip, heterodupleksleri emele getirýän prosesdir.Gibridlenmä sebäp bolýan faktor, nuklein kislotasy bilen patogen mikroorganizmleri kesgitlemek üçin zondlaryň arasyndaky himiki reaksiýa.Häzirki wagtda patogen mikroorganizmleri ýüze çykarmak üçin ulanylýan nuklein kislotasyny gaýtadan işlemek usullary esasan situ gibridizasiýasynda we membrananyň blot gibridizasiýasynda nuklein kislotasyny öz içine alýar.Situ gibridizasiýasyndaky nuklein kislotasy, bellikli zondlar bilen patogen öýjüklerinde nuklein kislotalarynyň gibridlenmegini aňladýar.Membrananyň blot gibridizasiýasy, synag geçiriji patogen öýjüginiň nuklein kislotasyny aýyrandan soň, arassalanýandygyny we berk goldaw bilen birleşdirilendigini, soňra bolsa hasap barlagy bilen gibridlenendigini aňladýar.Hasap gibridizasiýa tehnologiýasy amatly we çalt işlemegiň artykmaçlyklaryna eýedir we duýgur we maksatly patogen mikroorganizmler üçin amatlydyr.

03 Serologiki synag

Serologiki synag patogen mikroorganizmleri çalt kesgitläp biler.Serologiki synag tehnologiýasynyň esasy ýörelgesi, belli patogen antigenleri we antikorlary arkaly patogenleri ýüze çykarmakdyr.Adaty öýjükleriň bölünişi we medeniýeti bilen deňeşdirilende, serologiki synagyň iş ädimleri ýönekeýdir.Köplenç ulanylýan kesgitleme usullary lateks aglýutinasiýa synagyny we ferment bilen baglanyşykly immunoassaý tehnologiýasyny öz içine alýar.Ferment bilen baglanyşykly immunoassaý tehnologiýasynyň ulanylmagy serologiki synaglaryň duýgurlygyny we aýratynlygyny ep-esli ýokarlandyryp biler.Synag nusgasyndaky antigeni diňe bir kesgitläp bilmän, antikor düzümini hem tapyp bilýär.

2020-nji ýylyň sentýabr aýynda Amerikanyň ýokanç keseller jemgyýeti (IDSA) COVID-19 diagnozy üçin serologiki synag üçin görkezmeler berdi.

04 Immunologiki synag

Immunologiki kesgitleme immunomagnit monjugy bölmek tehnologiýasy hem diýilýär.Bu tehnologiýa patogenlerde patogen we patogen däl bakteriýalary bölüp biler.Esasy ýörelge: ýeke antigen ýa-da belli bir patogeniň köp görnüşini bölmek üçin magnit monjuk mikrosferalaryny ulanmak.Antigenler bir ýere jemlenýär we patogen bakteriýalar antigen bedeniniň we daşarky magnit meýdanynyň täsiri arkaly patogenlerden bölünýär.

Patogen kesgitleme nokatlary-dem alyş patogenini ýüze çykarmak

Foregene “15 dem alyş ulgamynyň patogen bakteriýalaryny anyklaýyş toplumy” işlenip düzülýär.Toplum tüýkülikdäki nuklein kislotasyny arassalamagyň zerurlygy bolmazdan, tüýkülikde 15 sany patogen bakteriýany tapyp biler.Netijelilik nukdaýnazaryndan asyl 3-5 günden 1,5 sagada çenli gysgalýar.